Hợp đồng mua bán vô hiệu theo pháp luật gồm trường hợp nào?

Trong giao dịch dân sự và thương mại, hợp đồng mua bán là cơ sở pháp lý quan trọng để các bên thực hiện việc chuyển giao tài sản, hàng hóa. Tuy nhiên, không phải hợp đồng nào cũng phát sinh hiệu lực pháp luật. Một số trường hợp, hợp đồng có thể bị tuyên vô hiệu, dẫn đến hậu quả nghiêm trọng về quyền và nghĩa vụ của các bên. Bài viết này sẽ phân tích các trường hợp hợp đồng mua bán vô hiệu theo pháp luật, nguyên nhân và hậu quả, giúp các bên phòng tránh rủi ro khi giao kết hợp đồng.

>>> Xem thêm: Văn phòng công chứng ở những địa chỉ nào? Khám phá các địa chỉ công chứng tại các khu vực trung tâm Hà Nội

1. Hợp đồng mua bán vô hiệu do vi phạm điều kiện có hiệu lực

Theo Điều 117 Bộ luật Dân sự 2015, một hợp đồng mua bán chỉ có hiệu lực khi đáp ứng đủ các điều kiện sau:

Chủ thể có năng lực pháp luật và năng lực hành vi dân sự phù hợp.
Các bên hoàn toàn tự nguyện khi giao kết.
Mục đích và nội dung của hợp đồng không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội.
Hình thức hợp đồng phải đúng quy định pháp luật trong trường hợp bắt buộc.

Nếu vi phạm một trong các điều kiện này, hợp đồng sẽ bị coi là hợp đồng mua bán vô hiệu.

Ví dụ thực tế:

Người chưa đủ 18 tuổi tự ý bán xe máy mà không có sự đồng ý của cha mẹ.
Hai bên ký hợp đồng mua bán hàng hóa cấm kinh doanh, ví dụ: động vật hoang dã.

2. Hợp đồng mua bán vô hiệu do giả tạo

Hợp đồng giả tạo là hợp đồng được lập ra nhằm che giấu một giao dịch khác hoặc trốn tránh nghĩa vụ với bên thứ ba.

Ví dụ thực tế:

Lập hợp đồng mua bán nhà đất nhưng thực chất để che giấu giao dịch tặng cho nhằm tránh nộp thuế.
Bên bán lập hợp đồng bán xe cho người thân để né kê biên thi hành án.

Khi bị phát hiện, tòa án sẽ tuyên hợp đồng mua bán vô hiệu do giả tạo, đồng thời công nhận giao dịch thực tế nếu giao dịch đó hợp pháp.

Cách phòng tránh:

Ký kết hợp đồng đúng bản chất của giao dịch.
Không dùng hợp đồng giả để né thuế hoặc trốn tránh nghĩa vụ pháp lý.

>>> Xem thêm: Dịch vụ công chứng uy tín tại Hà Nội, đảm bảo đúng pháp luật

3. Hợp đồng mua bán vô hiệu do bị nhầm lẫn, lừa dối hoặc bị đe dọa

3.1. Hợp đồng vô hiệu do nhầm lẫn

Nhầm lẫn là khi một bên hiểu sai về đối tượng hoặc điều khoản quan trọng của hợp đồng, dẫn đến việc giao kết.

Xem thêm: Hợp đồng lao động là gì? Những nội dung cần có trong đó.

Ví dụ:

Người mua tưởng mua vàng 24K nhưng thực tế là vàng 18K.

3.2. Hợp đồng vô hiệu do lừa dối hoặc đe dọa

Lừa dối: Một bên cố tình đưa thông tin sai sự thật khiến bên kia ký hợp đồng.
Đe dọa, cưỡng ép: Dùng vũ lực, uy hiếp tinh thần buộc bên kia giao kết hợp đồng.

Trong các trường hợp này, nếu bên bị nhầm lẫn, lừa dối hoặc đe dọa yêu cầu tòa án, hợp đồng sẽ bị tuyên vô hiệu.

Cách phòng tránh:

Kiểm tra kỹ thông tin về tài sản, hàng hóa trước khi ký hợp đồng.
Giao dịch tại nơi công khai, có chứng cứ giao dịch để tránh bị ép buộc.

4. Hợp đồng mua bán vô hiệu do vi phạm hình thức bắt buộc

Một số hợp đồng mua bán theo pháp luật phải lập thành văn bản và công chứng hoặc chứng thực, nếu không sẽ vô hiệu về hình thức.

Ví dụ:

Hợp đồng mua bán nhà đất không công chứng.
Chuyển nhượng xe ô tô không làm thủ tục sang tên.

Cách phòng tránh:

Đối với bất động sản, xe ô tô, tàu thuyền và tài sản phải đăng ký quyền sở hữu:
- Lập hợp đồng bằng văn bản.
- Công chứng, chứng thực và sang tên đầy đủ theo quy định.

>>> Xem thêm: Thủ tục công chứng mua bán ô tô có thật sự bắt buộc không?

5. Hậu quả pháp lý khi hợp đồng mua bán vô hiệu

Khi hợp đồng mua bán vô hiệu, theo Điều 131 Bộ luật Dân sự 2015, các hậu quả pháp lý bao gồm:

Hợp đồng không làm phát sinh quyền và nghĩa vụ pháp lý từ thời điểm ký kết.
Các bên hoàn trả cho nhau những gì đã nhận:
- Trả lại tài sản đã mua bán.
- Hoàn trả tiền đã thanh toán.
Bên có lỗi phải bồi thường thiệt hại nếu gây ra tổn thất cho bên kia.

Ví dụ thực tế:
Người mua đất bằng hợp đồng viết tay, sau đó bị tòa án tuyên vô hiệu. Người bán phải trả lại tiền, người mua phải trả lại đất, đồng thời bên có lỗi bồi thường chi phí phát sinh nếu có.

6. Cách phòng tránh để hợp đồng mua bán không bị vô hiệu

Để tránh rủi ro pháp lý, các bên nên:

Kiểm tra kỹ pháp lý và tình trạng tài sản trước khi giao kết.
Soạn thảo hợp đồng chi tiết, đúng bản chất giao dịch.
Công chứng hoặc chứng thực với hợp đồng bắt buộc theo luật.
Lưu giữ chứng từ, biên bản bàn giao và thanh toán minh bạch.
Nhờ tư vấn của luật sư hoặc công chứng viên đối với hợp đồng giá trị lớn.

Xem thêm: Giấy tờ mua bán xe có cần phải công chứng, chứng thực không?

Xem thêm:

>>> Những rủi ro trong hợp đồng mua bán và cách phòng tránh

>>> Thời hạn hợp đồng ủy quyền: Bao lâu là hợp lý?

Kết luận

Hiểu rõ các trường hợp hợp đồng mua bán vô hiệu giúp các bên giao kết hợp đồng an toàn và đúng pháp luật.
Việc chuẩn bị kỹ hồ sơ, thực hiện đúng hình thức, tự nguyện và minh bạch trong giao dịch là chìa khóa để hạn chế rủi ro và tranh chấp pháp lý.

Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!

VĂN PHÒNG CÔNG CHỨNG NGUYỄN HUỆ

Miễn phí dịch vụ công chứng tại nhà

Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.

Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.