Tranh chấp đất đai về đường đi chung : Quyền và nghĩa vụ
Trong thực tế, tranh chấp đất đai không chỉ dừng lại ở mốc giới, diện tích hay quyền sử dụng mà còn phát sinh ở lối đi chung. Đây là loại tranh chấp khá phổ biến ở khu dân cư, làng quê hoặc những nơi có nhiều hộ gia đình cùng sử dụng một lối đi. Vậy khi xảy ra tranh chấp đường đi chung, pháp luật quy định thế nào về quyền, nghĩa vụ của các bên và cách giải quyết ra sao?
1. Căn cứ pháp lý điều chỉnh tranh chấp đường đi chung
Luật Đất đai 2024 (có hiệu lực từ 01/01/2025): Điều 203 và Điều 204 quy định nguyên tắc giải quyết tranh chấp đất đai thông qua hòa giải, UBND hoặc Tòa án.
Bộ luật Dân sự 2015:
Điều 254 quy định về quyền về lối đi qua bất động sản liền kề (quyền về lối đi chung).
Điều 166 quy định quyền đòi lại tài sản khi bị xâm phạm.
Nghị định 91/2019/NĐ-CP: xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai, trong đó có hành vi lấn chiếm, cản trở quyền sử dụng đất hợp pháp.
2. Thế nào là tranh chấp đường đi chung?
Tranh chấp đường đi chung là tranh chấp xảy ra khi một hoặc nhiều hộ gia đình, cá nhân có quyền sử dụng hợp pháp đối với lối đi chung nhưng bị người khác cản trở, lấn chiếm hoặc tự ý thay đổi hiện trạng.
Ví dụ: Một con đường ngõ rộng 2m là lối đi duy nhất của 5 hộ dân. Ông B tự ý xây hàng rào thu hẹp đường đi còn 1m, gây khó khăn cho việc đi lại. Đây là tranh chấp đường đi chung vì quyền sử dụng hợp pháp của các hộ dân còn lại bị ảnh hưởng.
>>> Xem thêm: Thủ tục sang tên chưa bao giờ dễ đến vậy với Dịch vụ làm sổ đỏ.
3. Quyền của người sử dụng đất khi xảy ra tranh chấp đường đi chung
3.1 Quyền yêu cầu đảm bảo lối đi hợp pháp
Theo Điều 254 Bộ luật Dân sự 2015, nếu bất động sản bị vây bọc bởi các bất động sản khác mà không có hoặc không đủ lối đi ra đường công cộng, thì chủ sở hữu được quyền yêu cầu bất động sản liền kề dành cho mình một lối đi hợp lý.
3.2 Quyền yêu cầu chấm dứt hành vi cản trở
Người bị lấn chiếm hoặc cản trở có quyền yêu cầu bên vi phạm dừng ngay hành vi trái pháp luật, khôi phục hiện trạng ban đầu và bồi thường thiệt hại (nếu có).
3.3 Quyền khởi kiện ra Tòa án
Nếu hòa giải tại UBND xã không thành, người dân có quyền nộp đơn khởi kiện ra Tòa án nhân dân cấp huyện theo quy định tại Điều 203 Luật Đất đai 2024.
4. Nghĩa vụ của các bên trong tranh chấp đường đi chung
4.1 Nghĩa vụ tôn trọng quyền đi lại hợp pháp
Người sử dụng bất động sản liền kề phải tôn trọng quyền lối đi đã được xác lập hoặc ghi nhận trong giấy tờ pháp lý.
4.2 Nghĩa vụ sử dụng lối đi đúng mục đích
Lối đi chung chỉ được sử dụng để phục vụ nhu cầu đi lại, không được tự ý xây dựng, cơi nới, rào chắn hoặc tận dụng để kinh doanh trái phép.
4.3 Nghĩa vụ thỏa thuận về chi phí
Trong trường hợp phải mở lối đi mới qua đất của người khác, chủ bất động sản hưởng lợi có nghĩa vụ đền bù theo thỏa thuận hoặc theo quyết định của Tòa án.
Theo Điều 202 Luật Đất đai 2024, hòa giải tại UBND xã, phường, thị trấn là thủ tục bắt buộc trước khi khởi kiện ra Tòa. Cơ quan này sẽ lập biên bản hòa giải và hướng dẫn các bên khôi phục quyền sử dụng hợp pháp.
5.2 Giải quyết bằng biện pháp hành chính
Nếu bên vi phạm có hành vi lấn chiếm đất, UBND cấp huyện hoặc cơ quan tài nguyên môi trường có thẩm quyền xử phạt hành chính theo Nghị định 91/2019/NĐ-CP, đồng thời buộc trả lại phần đất bị lấn chiếm.
5.3 Khởi kiện tại Tòa án
Trường hợp hòa giải không thành, đương sự có quyền khởi kiện ra Tòa án nhân dân cấp huyện. Tòa sẽ căn cứ vào giấy tờ đất, bản vẽ hiện trạng, lời khai nhân chứng để xác định quyền và nghĩa vụ của các bên.
6. Ví dụ minh họa thực tế về tranh chấp đường đi chung
Gia đình ông A sinh sống tại thửa đất có sổ đỏ đầy đủ, lối đi ra đường chính phải qua đất nhà ông B. Ban đầu, ông B đồng ý cho đi nhờ và hai bên có biên bản thỏa thuận. Sau này, ông B dựng cổng và khóa lại, khiến gia đình ông A không có lối đi.
Ông A đã gửi đơn hòa giải tại UBND xã nhưng không thành. Căn cứ Điều 254 Bộ luật Dân sự 2015, ông A có quyền khởi kiện ra Tòa yêu cầu được mở lối đi hợp lý và buộc ông B chấm dứt hành vi cản trở.
Tranh chấp đường đi chung là vấn đề thường gặp trong đời sống, nhất là ở khu dân cư có lối đi nhỏ hẹp. Pháp luật hiện hành đã có quy định rõ ràng về quyền và nghĩa vụ của các bên nhằm bảo đảm lợi ích hợp pháp của người sử dụng đất. Khi xảy ra tranh chấp, người dân cần ưu tiên hòa giải, sau đó mới tiến hành các bước tố tụng hành chính hoặc khởi kiện để bảo vệ quyền lợi của mình.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay vớiVăn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
