Tranh chấp đất đai: Giải quyết khi không có giấy chứng nhận?
Trong thực tế, không ít người sử dụng đất nhưng chưa được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (sổ đỏ). Khi phát sinh tranh chấp, việc giải quyết tranh chấp đất không giấy chứng nhận trở nên phức tạp hơn vì thiếu cơ sở pháp lý rõ ràng. Vậy pháp luật hiện hành quy định thế nào và người dân cần chuẩn bị gì để bảo vệ quyền lợi của mình?
1. Căn cứ pháp lý để giải quyết tranh chấp đất không giấy chứng nhận
Luật Đất đai 2024 (có hiệu lực từ 01/01/2025):
Điều 190 quy định nguyên tắc giải quyết tranh chấp đất đai.
Điều 191 nêu thẩm quyền giải quyết tranh chấp đất đai, kể cả trường hợp chưa có sổ đỏ.
Bộ luật Tố tụng dân sự 2015: quy định về khởi kiện tranh chấp đất tại Tòa án.
Nghị định 91/2019/NĐ-CP: quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai, áp dụng khi sử dụng đất trái phép dẫn đến tranh chấp.
2. Thế nào là tranh chấp đất không giấy chứng nhận?
Tranh chấp đất không giấy chứng nhận là tình huống phát sinh khi các bên cùng yêu cầu quyền sử dụng đối với một thửa đất nhưng không bên nào có Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.
Các trường hợp thường gặp:
Người dân sử dụng đất ổn định nhiều năm nhưng chưa làm thủ tục cấp sổ đỏ.
Đất được chuyển nhượng, cho tặng bằng giấy viết tay.
Đất khai hoang, đất thừa kế nhưng chưa làm thủ tục đăng ký.
>>> Xem thêm: Sở hữu sổ đỏ nhanh chóng với Dịch vụ sổ đỏ.
3. Thẩm quyền giải quyết tranh chấp đất không giấy chứng nhận
3.1 Hòa giải bắt buộc tại UBND cấp xã
Theo Điều 190 Luật Đất đai 2024, mọi tranh chấp đất đai, kể cả khi không có giấy chứng nhận, đều phải được hòa giải tại UBND cấp xã trước khi khởi kiện ra Tòa.
3.2 UBND cấp huyện hoặc tỉnh
Nếu tranh chấp liên quan đến quyền quản lý, sử dụng đất mà không bên nào có giấy tờ chứng minh, UBND cấp huyện hoặc tỉnh có thẩm quyền giải quyết theo quy định tại Điều 191 Luật Đất đai 2024.
3.3 Tòa án nhân dân
Người dân có quyền khởi kiện tại Tòa án nhân dân nếu không đồng ý với quyết định giải quyết của UBND hoặc khi có yêu cầu xác định quyền sử dụng đất.
4. Cách chứng minh quyền sử dụng đất khi không có giấy chứng nhận trong giải quyết tranh chấp đất không giấy chứng nhận
Để được công nhận quyền sử dụng đất trong tranh chấp, người dân cần chuẩn bị các giấy tờ, chứng cứ thay thế sổ đỏ:
Biên lai nộp thuế sử dụng đất.
Hợp đồng mua bán, tặng cho, chuyển nhượng viết tay (có xác nhận của địa phương nếu có).
Giấy tờ chứng minh nguồn gốc đất như giấy khai hoang, quyết định giao đất trước đây.
Lời khai của nhân chứng hoặc biên bản xác nhận của chính quyền địa phương.
>>> Xem thêm: Bạn sẽ bất lợi nếu không biết cách xử lý lấn chiếm đất đai.
5. Các bước giải quyết tranh chấp đất không giấy chứng nhận
5.1 Chuẩn bị hồ sơ hòa giải
Người dân gửi đơn yêu cầu hòa giải kèm chứng cứ về quyền sử dụng đất đến UBND cấp xã.
5.2 Tiến hành hòa giải
UBND xã tổ chức hòa giải trong vòng 45 ngày kể từ ngày nhận đơn. Nếu hòa giải thành, lập biên bản làm cơ sở để cấp sổ đỏ sau này.
5.3 Khởi kiện ra Tòa án
Nếu hòa giải không thành, người dân có thể nộp đơn khởi kiện tại Tòa án. Khi đó, Tòa sẽ căn cứ vào các chứng cứ để xác định quyền sử dụng đất.
6. Ví dụ minh họa thực tế về giải quyết tranh chấp đất không giấy chứng nhận
Ông A sử dụng một mảnh đất từ năm 1998, có nộp thuế đất hàng năm nhưng chưa được cấp sổ đỏ. Năm 2023, ông B cho rằng mảnh đất này thuộc về gia đình mình, dẫn đến tranh chấp. UBND xã tổ chức hòa giải nhưng không thành. Ông A khởi kiện ra Tòa án, cung cấp biên lai thuế đất và lời xác nhận của các hộ dân xung quanh. Kết quả, Tòa án công nhận quyền sử dụng đất của ông A, buộc ông B chấm dứt hành vi tranh chấp.
>>> Xem thêm: Bật mí những điều ít ai biết về Công chứng.
Kết luận
Việc giải quyết tranh chấp đất không giấy chứng nhận đòi hỏi người dân phải chuẩn bị kỹ lưỡng chứng cứ chứng minh quyền sử dụng đất, bởi sổ đỏ không phải là căn cứ duy nhất. Luật Đất đai 2024 đã tạo điều kiện để người dân có thể bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình ngay cả khi chưa được cấp Giấy chứng nhận. Tuy nhiên, để tránh tranh chấp, người sử dụng đất nên sớm hoàn tất thủ tục đăng ký và xin cấp sổ đỏ.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay vớiVăn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
